Atın Dışında İnsanın İçine İyi Gelen Bir Şey Var / Sir Winston Churchill

Ayhan ŞANLI¹

Şeyma ARAR²

İlayda UYAROĞLU³

¹ Kastamonu Üniversitesi Daday Nafi ve Ümit Çeri MYO Öğretim Görevlisi

² Kastamonu Üniversitesi Daday Nafi ve Ümit Çeri MYO Lisanslı Binicilik Sporcusu

³ Bursa Kural Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi Ergoterapisti

İnsan ile teması başladığından beri ona hayatının her evresinde fayda sağlamış ve sağlamaya devam eden kadim dostlardır sevgili atlar, binicilik sporundaki başroldür, gizli kahramanlarımızdır, iki farklı canlı arasındaki mükemmel uyumun en güzel örneğidir… Ayrıca atın üç boyutlu hareketi insanın yürüyüşünün birebir aynısıdır. Başka hiçbir canlı ya da makine aynı yürüyüşü kopyalayamaz ki at bu anlamda tektir.

Bu çalışma, son dönemde ülkemizde popülerleşen ve yerleşmeye çalışan binicilik sporunun insan üzerindeki terapötik yönlerini ve etkilerini literatür destekli olarak ele almayı, bu konudaki bilgi noksanlığı, bilgi kirliliği, yayın veya kaynak sınırlılığı gibi handikapların farkındalığını sağlamayı ve binicilik sporunun keyif, maddi getiri ve prestijden çok daha fazlası olduğunu aktarabilmeyi hedeflemektedir.

Türkiye’de binicilik sporu ile ilgili faaliyetler uzun yıllardır devam etse de; bu sporun fiziksel, bilişsel ve psikolojik faydalarının keşfine bağlı olarak geliştirilen terapötik biniş aktiviteleri ülkemizde oldukça günceldir. Binicilik sporunun dünyada terapötik anlamda kullanılmaya başlanması esasen 1950’li yıllara dayanmakta ve gelişmiş ülkelerde fazlaca çalışma; mesleki, uygulamalı ve akademik olarak profesyonelce yapılmaktadır.

Atların tedavi amaçlı kullanılmasında tabiatındaki yüksek hissiyat yeteneği, sosyal karakteri, insan iskelet sistemine uygun morfolojisi etkili olmuştur. Atların insan sağlığına olumlu etkilerinin fark edilmesiyle beraber Atlı Terapi, Hippoterapi, Atlı Psikoterapi, Atlı Öğrenme, İnteraktif Voltij, Terapötik Binicilik gibi alanlar bu sektörde yerini almıştır.

Amerika’nın Teksas eyaletinde bulunan özel Baylor Üniversitesi’ndeki iki araştırmacı, yürüyen bir insanın pelvis hareketleri ile ata binen birinin pelvis hareketlerini kantitatif olarak ölçüp karşılaştırmayı amaçlayan bir çalışma yapmış ve bu çalışma, ata binmenin insan pelvisinde doğal yürüyüş sırasında meydana gelen her şey olmasa da pek çok özelliğini taklit eden hareket modelleri oluşturabileceğini göstermiştir. At destekli tedavilerde temel prensip, bir atın hareketinin, doğal insan aktivitelerini taklit ederek duyusal uyaran ve hareket modelleri sağlayabilmesi ve varolan problemi giderebilmesi olduğundan bu çalışma binicilik sporunun terapötik yönünü desteklemesi açısından önem taşımaktadır. Japonya’nın Azabu ve Tokyo Üniversitesi’ndeki üç araştırmacı da bu çalışmayı destekler bir araştırma yapmış ve paralel sonuçlara ulaşmıştır. Çalışma sonucuna göre insan yürüyüşünün hızlanma eğrileri, at yürüyüşünün hızlanma eğrileri ile örtüşmüştür. İnsan yürüyüşünün frekans bandının da at yürüyüşündekine karşılık geldiği belirlenmiştir. Kalp atış hızı ve soluma sıklığı ile ölçülen egzersiz yoğunluğunun, binicilik ve insan yürüyüşü arasında önemli ölçüde farklı olmadığı anlaşılmıştır. Yine, Portekiz – Evora, Şili-Autonoma ve İspanya-Extremadura üniversitelerindeki toplam beş araştırmacının yürüttüğü bir çalışmada binicilik simülatörlerinin dengeyi, hareketliliği, yürüme kabiliyetini ve kas gücünü iyileştirebileceği ve sağlıklı yaşlı yetişkinlerde hormonal ve serebral aktivite değişikliklerine neden olabileceği saptanmıştır. Özellikle binicilik simülasyonlarının faydaları fiziksel uygunluk ve kas aktivitesiyle karakterizedir.

Sağlıklı insanlar daha verimli ve keyifli spor yapabilmek için spor salonlarında dahi at binmeyi taklit etmektedirler. Çin’de bulunan Zhengzhou Üniversitesi’ndeki bir araştırmacı fitness salonlarında binicilik makinelerinin yaygın olarak kullanıldığını ve insanların binicilik aletlerinde spor yaparken kendilerini daha rahat hissettiklerini belirtmiş ve bu makinenin modellemesi ile ilgili ayrıntılı ve uygulanabilirliği arttırıcı araştırmalarda bulunmuştur. Türkiye’de Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi araştırmacılarının Otizm Spekturum Bozukluğu tanısı olan çocuklarda at binme aktivitelerinin yaşam kalitesi ve motor performans üzerine yapmış olduğu araştırma sonuçlarına göre motor performans ile ilgili sonuçlara bakıldığında, terapötik at binme aktivitelerinden sonra çocukların özellikle sol el doğruluk ve doğrusallık performanslarının 90 dereceye yapılan hedefe uzanmalarda geliştiği belirtilmiştir. Ayrıca at binme aktivitelerinin çocuklar ve yetişkinlerin el-göz koordinasyonu, denge, özgüven artışı, kas gelişimi, bilişsel beceriler, duyusal girdiler, postür kabiliyeti ve gelişimi ile kaba ve ince motor becerileri başta olmak üzere birçok beceride artış sağladığından bu çalışmada olumlu artış görüldüğü düşünülmektedir.

Binicilik sporu sağlıklı bireyler üzerinde de aşağıdakiler başta olmak üzere birçok olumlu etkileri de bulunmaktadır;

At üzerinde iken dengeyi sağlamaya çalışmanın yanı sıra atın binicinin isteği doğrultusunda hareket etmesini sağlamak için; yani onu etkilemek için birçok uyarı ve yardım vardır. Bu uyarı ve yardımları uygulama çabası sırasında iç kaslara doğrudan hitap ederek dengeyi, gözlem yeteneğini, sorumluluk duygusunu, uyumu, şevkat duygusunu, mukayeseyi, panikle baş edebilmeyi, özgüveni, sosyalleşmeyi, refleksleri, öfke kontrolünü ve konsantrasyon gelişimi ile birlikte dikkat dağınıklığı toparlayarak odaklanma yeteneğini arttırır.

Binicilik sporunun en önemli özelliklerinden bir tanesi de kişi; çok kısa bir zaman sürecinde karar vermeyi, vermiş olduğu  kararı anında uygulayabilmeyi ve inisiyatif kullanmayı öğrenmiş olacaktır. Ayrıca diğer bir önemli nokta ise binicilik sporu takım ruhunu da geliştirmektedir.

Binicilik sporu, atın hareketlerine uyum açısından hayati öneme haiz olan bel-sırt adalelerini koordineli olarak çalıştırır ki bu da bel-sırt kaslarını gevşeterek kuvvetlendirir. Kalça ve bacak adaleleri ise uyum ve dengeyi sağlayabilmek adına koordineli olarak çalıştığından kalçada genişleme yerine tam tersine sıkılaşma görülür ki buda fiziki anlamda daha fit bir görüntü sağlar.

Görüldüğü üzere binicilik sporunun insanoğluna olumlu birçok katkıları vardır ki tabi en önemli faydası ise hayatınızda sizi karşılıksız seven KOCAMAN bir dost kazanırsınız.

KAYNAKLAR

• Human Movement Science Volume 39, February 2015, Pages 121-137
• Applied Animal Behaviour Science Volume 135, Issue 4, 31 December 2011, Pages 271-276
• Procedia Computer Science Volume 166, 2020, Pages 4-8
• PM&R Volume 10, Issue 10, October 2018, Pages 1062-1072
• Spor Bilimleri Dergisi Hacettepe Journal of Sport Sciences 2016, 27 (4), 172–184